Oblicze Boga dla oblicza człowieka (24 Ndz C 2013)

W liturgii dwudziestej  czwartej niedzieli roku C otrzymujemy jako pierwsze słowo fragment Księgi Wyjścia. Jest to opowiadanie o reakcji Pana Boga wyrażonej wobec Mojżesza ze względu na grzech bałwochwalstwa, jakiego dopuścił się lud na pustyni podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej. Stało się to bezpośrednio po zawarciu Przymierza pod Synajem. Podczas zawierania Przymierz lud przyrzekał uroczyście, że będzie słuchał Boga i będzie wypełniał wszystko co Bóg powiedział.

Stało się jednak inaczej. Kiedy Mojżesz, po zawarciu przymierza, wstąpił na górę przed oblicze Boga, lud zaczął myśleć o sobie i po swojemu. Zwrócili się do kapłana Aarona ze słowami: «Uczyń nam boga, który by szedł przed nami, bo nie wiemy, co się stało z Mojżeszem, tym mężem, który nas wyprowadził z ziemi egipskiej» (Wj 32,1).

Jest to bardzo charakterystyczne, że kiedy człowiek traci kontakt z Bogiem i kiedy nie słucha proroka, to wówczas łatwo zwraca się do kapłana z prośbą a nawet żądaniem „Uczyń nam Boga”. Tak już bowiem jest, że człowiek – jak o ty też pisze Papież Franciszek w encyklice Światło Wiary ‑  „Gdy Mojżesz rozmawia z Bogiem na Synaju, lud nie potrafi znieść tajemnicy ukrytego oblicza Bożego, nie potrafi wytrzymać czasu oczekiwania. Wiara ze swej natury wymaga wyrzeczenia się chęci natychmiastowego posiadania, jakie zdaje się ofiarować widzenie, jest zaproszeniem, by otworzyć się na źródło światła, szanując tajemnicę Oblicza, które zamierza objawić się osobiście i w odpowiednim czasie (LF 13).

Widzę, że lud ten jest ludem o twardym karku.
Zostaw Mnie przeto w spokoju,
aby rozpalił się gniew mój na nich.
Chcę ich wyniszczyć, a ciebie uczynić wielkim ludem (Wj 32,9n).

Powyższe słowa wydaję się nam jako tylko odległe w przeszłości i odnoszące się do ludu wędrującego przez pustynię. Ich wymowa jest jednak aktualna w każdym pokoleniu i wobec każdego człowieka – nawet tego, który wszedł (albo mi się wydaje, że wszedł) na inicjacyjną drogę nawrócenia. Zawsze jest w człowieku coś, co może być określone jako postawa bądź mentalność o „twardym karku”.

1. Sprzeniewierzył się lud …

Gdy słyszymy takie lub podobne słowa „Sprzeniewierzył się lud” , próbujemy je „zobiektywizować” odnosząc do innych, lub określając, że zazwyczaj tak się dzieje lub że tak najczęściej ludzie postępują. Trudno jest nam zaś odnosić te słowa w konkretnych sytuacjach do siebie samych. Łatwo uciekamy my się – świadomie lub nieświadomie ‑ właśnie do tego zabiegu „obiektywizacji”, który czynie poniekąd nieskutecznym Słowo Boga skierowane przecież do nas, którzy jesteśmy jego odbiorami i fonicznie je słyszymy, ale nie zawsze go słuchamy.

Dla zwrócenia uwagi, że to słowo jest skierowane tu i teraz, a więc w aktualnej konkretnej sytuacji i w obecnym teraźniejszym czasie, potrzebne jest zazwyczaj jakieś „mocne” wydarzenie. Potrzebne jest więc coś, co mnie dotknie, przebudzi, otworzy oczy, że to o mnie chodzi – i t nie jakoś ogólnie, lecz konkretnie w tej sytuacji, w jakiej jestem i siebie poznaję.

Dlatego jest potrzebne w historii życia każdego z nas coś z tego, co stoi za słowami Boga skierowanymi do Mojżesza: „Widzę, że lud ten jest ludem o twardym karku. Zostaw Mnie przeto w spokoju, aby rozpalił się gniew mój na nich. Chcę ich wyniszczyć . . .” Potrzebne jest, aby człowiek w odniesieniu do siebie i wprost na sobie poczuł – i to w sposób bolesny bądź gwałtowny ‑ że jest na niewłaściwej drodze, że robi coś poza zamysłem Boga i że słusznie doświadcza skutków tego swego błędnego postępowania. Słusznie odbiera to – przynajmniej w niektórych przypadkach czy pod pewnym względem – jako gniew Boga (zob. Rz 1,18).

2. Doświadczenie gniewu Boga

Musimy sobie powiedzieć, że sformułowanie czy wyrażenie „gniew Boga” ma w sobie konotacje (znamiona, cechy) antropomorficzne, czyli rzeczywistość Boża jest wyrażana na sposób ludzki i języku ludzkim. Chociaż istnieje podobieństwo między tym, co rozumiemy pod określeniem „gniew człowieka i „gniew Boga”, to jednak między tymi rzeczywistościami zachodzi istotna różnica.

Pan Bóg nie objawia swego gniewu z powodu subiektywnego, lecz czyni to dla dobra tego, wobec kogo ten „gniew” objawia, by go przywołać do zatrzymania się w błędzie, w  którym człowiek siłę znalazł i w którym trwa przekonany o swojej racji. Możemy nawet zaryzykować stwierdzenie, że w niektórych sytuacjach błędu człowieka nie ma innej możliwości dotarcia do niego w jego sytuacji błędu, jak właśnie przez gniew. Ten gniew Boga jest jednak związany z miłosierdziem i przebaczeniem i ku temu zmierza, bo to miłosierdzie i przebaczenie okazać.

W pełni stało się to w Jezusie Chrystusie. To On przyjął na siebie „gniew” Boga objawiający się wobec wszelkiej bezbożności i nieprawości (Rz 1,18). Wyobrażał to ów kielich zapowiedziany przez proroków i w Psalmach (zob. np. Iz 51,17.22; Ps 75,9; por. Ap 14,10; 16;19). Skoro nikt z grzeszników nie był w stanie tego kielicha przyjąć, uczynił to Jezus. To wobec niego modlił się do swego Ojca i prosił o jego oddalenie. Jednak poddany zbawczej woli Ojca, przyjął ten kielich. Przez Niego ten kielich stał się kielichem zbawienia dla wszystkich grzeszników (Ps 116,13). Jest nam podawany w Eucharystii jako Kielich Krwi Jezusa za nas i za wielu wylanej – kielich nowego i wiecznego Przymierza.

3. Gniew Boga i Jego Oblicze

Właśnie dzięki temu to wszystko, co jawiło się jako gniew Boga wobec grzechu człowieka, stało się ożywiającym napojem i zbawczym obmyciem. To w związku z objawieniem się Boga śmierci krzyżowej Jezusa, Bożego Syna, gdzie dopełniły się konsekwencje grzechu człowieka, objawiło się przebaczające i miłosierne Oblicze Boga Ojca.

Jest znamienne jak często w Biblii mamy zestawione oblicze Boga z gniewem Boga. Czasem jest to oblicze surowe objawiające właśnie gniew Boga (zob. np. Jr 3,12; por. Ps 21,10; Ap 6,16). Częściej jednak lub wprost zazwyczaj przejawem gniewu Boga jest to, że Bóg wobec nieprawości człowieka i niejako w celu ukarania go w swoim gniewie zakrywa przed człowiekiem swoje oblicze (zob. np. Pwt 31,17; Ps 27,9;Iz 54,8).

Przy tak pojmowanym Obliczu Boga widzimy, jak potrzebne jest dla człowieka szukać Oblicza Boga. Szukać prawdziwego Oblicza Boga. Odnajdować też w świetle tego Oblicza swoje oblicze i swoją godność, żeby nie ulec degradacji przez zwracanie się do różnych fałszywych form i wyrazów oblicza, którymi są idole i bożki tego świata łatwo dostępne i wprost narzucające się człowiekowi. Bardzo znamienne i godne rozważenia są słowa Rabina z Kocka, które przytacza Papież Franciszek w swej encyklice Lumen Fidei, mówiąc o bałwochwalstwie. Dzieje sią to wtedy: «gdy zwraca się pełne szacunku oblicze do oblicza, które nie jest obliczem» (LF 13).

To prawda, że Oblicze Boga może nam się jawić w wielu sytuacjach jako surowe bądź gniewne. W Jezusie Chrystusie  dokonało się objawienie pełnego wymiaru i całej prawdy Oblicza Boga. To na tym Obliczu najlepiej widać i można kontemplować, jak „słuszny gniew” Boga objawił się w największym miłosierdzi. Wpatrywać się jednak w to Oblicze oznacza też, przyjmować prawdę tego Oblicza w odniesieniu do siebie. Musimy doznać coś z gniewu Boga ze względu na nasze grzechy, by móc cieszyć się doświadczeniem pełni miłosierdzia To nam pozwoli też właściwie rozumieć godność i rolę naszego, mojego oblicza. Także nasze oblicze, oblicze każdego z nas potrzebuje konfrontacji z przeciwnościami – i to aż po krzyż. Jest to możliwe wtedy, gdy nie szukamy łatwych „obliczy” bożków, lecz zwracamy się do prawdziwego Oblicza. Wtedy też „szlachetnieje nasze oblicze. Staje się bardziej na obraz i podobieństwo Boga, na podobieństwo Jego Oblicza.

Na koniec przytoczę wymowne i bardzo pouczające powiedzenie: Jeśli nie czujesz, że wiatr ci wieje w twarz, to musisz stawiać sobie pytanie, czy na pewno masz twarz.

Bp ZbK