Życie z Ewangelii a inne sposoby życia (P 6)

lis 4, 2008

—

Dla lepszego rozumienia pawłowego pojmowania życia jako życia w Chrystusie lub też według ducha Chrystusa dobrze jest spojrzeć na inne sposoby pojmowania życia, o których mówi św. Paweł. Są to przede wszystkim dwa rodzaje czy dwa typy życia. Jeden to życie pogańskie a drugi to życie wg Prawa, pojmowane w szczególności jako życie faryzejskie.

Zaznaczyć trzeba, że obydwa pojęcia w naszym języku mają zazwyczaj pewien wydźwięk negatywny. Te pojęcia same w sobie nie muszą mieć tego zabarwienia. Może być uczciwe życie poganina, który postępuje zgodnie ze swoim sumieniem i uczciwe życie faryzeusza, który zachowuje przyjęte przez siebie Prawo. Obydwa sposoby życia są jednak różną od życia w Jezusie Chrystusie, czyli od życia chrześcijańskiego.

Spróbujemy to sobie przybliżyć.
Ta moja wypowiedź jest z konieczności schematycznie i tym samym przedstawia problematykę w sposób uproszczony. W rzeczywistości życie w każdej z tych form jest bogate w cały szereg niuansów, których w krótkim przedstawieniu nie da się uwzględnić. Z drugiej strony potrzebne jest pewne ujęcie, które pomoże odróżniać to co jest chrześcijańskie od tego, co nim nie jest. To też pozwoli systematyzować i oceniać nasze postawy czy i na ile są one chrześcijańskie tzn., płyną z Ducha Jezusa Chrystusa czy też są dobrym zastosowaniem ducha pogańskiego czy też wypełnianiem Prawa. Dla Pawła istnieje życie w Jezusie Chrystusie, jako różne i odrębne zarówno od życia pogańskiego jak i od życia w logice Prawa.

Zycie pogańskie

Upraszczając możemy powiedzieć, że pogańskie myślenie – a więc myślenie, w którym brak pozytywnego czy formalnego objawienia się Boga – przejawia się w tym, że człowiek, nie znając Boga, szuka Go po omacku przez stworzenia i wśród stworzeń. Nie rozumie bowiem siebie i swojego życia. Dlatego szuka czegoś lub kogoś, kto byłby dla niego punktem odniesienia. Szuka tego, co jest transcendentne. To szukanie idzie w dwóch kierunkach. Jeden, to jest sam człowiek i wytwór jego rąk. Drugi to „elementy tego świata”, które człowiek uznaje jako mające szczególne znaczenie czy nawet wyższe od siebie i im oddaje cześć.

W jednym i drugim przypadku – chociaż trochę różną drogą – dochodzi do tego, że człowiek oddaje cześć „idolom”, bóstwom, czy różnym utworzonym i ustanowionym przez siebie „bogom” aż do tego stopnia – jak to było w przypadku Ateńczyków – że czci także „Nieznanego Boga” (zob. Dz 17,23). Być może dla pewności, aby nikogo nie pominąć czy nikogo nie obrazić brakiem zauważenia, być może z przeświadczenia, że wszyscy znani bogowie nie są wystarczający i dlatego musi być Ktoś inny, kogo jeszcze nie zna.

Przez swoje zachowanie wobec tych bóstw i idoli człowiek chce zyskać ich przychylność, aby pomogły mu one uniknąć nieszczęść i przyczyniały się do jego dobrobytu i pomyślności. W tym celu człowiek składa ofiary, buduje świątynie i sanktuaria, odbywa pielgrzymki i dokonuje wszelkiego rodzaju zobowiązań bądź to typu moralnego w wymiarze indywidualnym (np. przyjęcie określonego typu życia) lub społecznym (określone prawa i struktura życia społecznego) bądź typu polityczno-ekonomicznego, co widać we współczesnych społeczeństwach, gdy wpływ ma np. pieniądz czy pewne ideologie.

Szukanie życia według własne wizji

Człowiek jest gotów wiele poświęcać z siebie, aby być we właściwej relacji do swego „bóstwa” do swego systemu idolatrycznego. Wytwarzając go, sam staje się od niego zależnym aż do tego stopnia, że staje się jego niewolnikiem. Św. Paweł mówi niejednokrotnie o niewłaściwym zrozumieniu stworzeń, o wytwarzaniu sobie idoli i o zniewoleniu człowieka przez te idole (zob. np. Rz 1,20-32; 1Kor 8,1-13; 10,19-22; 12,2; 2Kor 6,16; Ga 4,3; Kol 2,8-23; 1Tes 1,9).

Wspólnym mianownikiem tego wszystkiego jest własne poznanie dobra i zła przez człowieka i jego dążenie do tego, by zdobyć dla siebie przychylność czczonego przez siebie „bożka”, „idola” (czasem też Boga), żeby on (bożek / Bóg) zrobił dla człowieka to, czego człowiek oczekuje. Człowiek bowiem wie, co dla niego jest dobre a co złe i potrzebuje pomocy, aby wszystko działo się po jego myśli. Każdy człowiek ma w sobie jakiś procent takiego myślenia.

Zycie w logice Prawa

Drugi typ postaw to postawy odniesione do Prawa objawionego przez Boga i przyjętego przez człowieka, przez tych, do których to Prawo było skierowane. Chodzi o Naród Wybrany, który wszedł w Przymierze z Bogiem (Wj 24). Na „propozycję” Boga, który oferuje Izraelitom zawarcie Przymierza w oparciu o przekazane Prawo (Dekalog), lud odpowiada: Wszystko, co powiedział Pan, uczynimy i będziemy posłuszni (Wj 24,7; por. 19,8; 24,3). Tym samym zostaje ustanowiona relacja, potwierdzona przez Przymierze, w której człowiek zobowiązuje się wypełniać wolę Bożą wyrażoną w przykazaniach. Łatwo jest to powiedziane, trudniej jest z wypełnieniem zobowiązania.

Jest znamienne, że pierwsze, co się wydarzy po zawarciu Przymierza, to będzie sprzeniewierzenie się ludu przez kult złotego cielca (Wj 32). Ten fakt pokazuje jak kruche jest ludzkie zobowiązanie się człowieka przed Bogiem. Niemniej ta prawda stała się faktem. Człowiek tak zaczął pojmować siebie i tak działać. Były odnowienia tego Przymierza, ale logika zobowiązania pozostała. Pozostało stałe dążenie człowieka do zachowania tego Przymierza i cały ciąg niewierności. To ukazują szczególnie prorocy i dzieje wokół wygnania babilońskiego. Na tle tych wydarzeń jawią się zapowiedzi i obietnice nowego Przymierza (zob. np. Jr 31,31-34). O tym powiemy kiedy indziej.

Zobowiązanie większe niż możliwości

Dziś warto uświadomić sobie, że to zobowiązanie się człowieka do wypełnienia Bożego Prawa stawiło go wobec swoistego dramatu. Chciał wypełnić Prawo, ale nie był w stanie zachować go we wszystkich jego aspektach, szczególnie w tym, co stawiało wobec problemu przyjęcia konsekwencji grzechu (zob. Rz 7).

Żeby wypełnić Prawo człowiek musiał(by) kochać Boga całym swoim sercem (zob. Pwt 6,4), czyli musiał obumrzeć dla siebie. Tego nie jest w stanie sam uczynić. Św. Paweł sformułuje to w ten sposób, że z uczynków Prawa nie może żaden człowiek być usprawiedliwiony. Przez Prawo ma tylko większą znajomość grzechu (zb. Rz 3,19-20). Człowiek sam z siebie, uwarunkowany grzechem i Prawem, nie jest w stanie kochać bezwarunkowo. To okaże się możliwe dopiero w Chrystusie (zob. Rz 6,1-11; por. Ga 5,14; Rz 13,8-10).

W rzeczywistości jednak człowiek żyjący pod Prawem, a nie mający w sobie Bożego życia, nowego życia, jakie przyniesie Jezusa Chrystusa, zmierzając do wypełnienia Prawa będzie koncentrował się bardziej na spełnianiu tych przepisów, który były dla niego wykonalne, niż na oddaniu siebie Bogu. To prowadziło do faryzeizmu, z którym Jezus się spotkał i który napiętnował.

usprawiedliwianie siebie i szukanie winnych – prześladowanie

W konsekwencji „faryzeusz” poczuwając się do tego, że jest zobowiązany wypełnić Prawo, a widząc że go nie może wypełnić go w całej rozciągłości (a przede wszystkim w jego istocie), akcentował to, co udało mu się wykonać, a usprawiedliwiał siebie w tym, czego nie potrafił spełnić – często szukając przy tym winnego. Wskazuje na to przypowieść Jezusa o faryzeuszu i celniku w świątyni (zob. Łk 18,10-14; zob. też 10,25-37).
Takie pojmowanie wypełnienia Prawa prowadziło też łatwo do swoistej gorliwości o zachowanie Prawa, tzn., żeby Prawo było zachowywane przez wszystkich, co z kolei prowadził do napiętnowania i prześladowania tych, którzy Prawa nie zachowywali według reguł i pojmowania faryzejskiego. Tu miał jedno ze swoich źródeł i korzeni konflikt między Jezusem i faryzeuszami. Stąd też brała się gorliwość Szawła w prześladowaniu chrześcijan.
Jak na tle tych dwóch sposobów życia św. Paweł pojmuje chrześcijańskie życie, powiemy w następnym odcinku, gdyż stało się to już przydługawe.

Pozdrawiam!

Bp ZbK